Portale społecznościowe cieszą się coraz większym zainteresowaniem. W dobie dynamicznego rozwoju społeczeństwa informacyjnego prawo autorskie zdaje się pozostawać daleko w tyle, stąd wyzwaniem jest przełożenie niemających odzwierciedlenia w rzeczywistości regulacji na praktykę życia codziennego. Niniejszy artykuł omawia kwestię ochrony praw autorskich na portalach społecznościowych.
Prawo autorskie a rozwój portali społecznościowych
Jak już była mowa na wstępie, regulacje w przedmiocie prawa autorskiego nie nadążają za rozwojem techniki oraz za produktami oferowanymi w Internecie, w tym za portalami społecznościowymi. Ich powstanie spowodowało nie lada zamieszanie w kwestii ochrony praw autorskich, a to za sprawą możliwości błyskawicznego rozpowszechniania utworów twórców poprzez dalsze udostępnianie zdjęć, obrazów czy utworów muzycznych.
Naruszenie praw autorskich
Szeroki wachlarz możliwości udostępniania treści skutkuje także zwielokrotnionym prawdopodobieństwiem naruszenia praw autorskich, o ile upubliczniona zawartość jest prawnie chroniona.
| Jaki jest zasadniczy zakres ochrony prawnej? Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór) - art. 1 ustawy - Prawo autorskie |
Udostępnienie zdjęcia z internetowej galerii jednego z aktorów poprzez “przeklejenie” i rozpowszechnienie we własnej może uruchomić sankcje wynikające z art. 116 ustawy - Prawo autorskie.
| Ustawa - Prawo autorskie Art. 116 ust. 1 Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. |
Dozwolony użytek prywatny
Korzystanie z portali społecznościowych może być bezpieczne, a to za sprawą instytucji dozwolonego użytku prywatnego. Sporą zaletą tej figury prawnej jest to, że w pewnym ograniczonym zakresie użytkownicy portalu społecznościowego będą mogli rozpowszechniać utwory podlegające ochronie - i to bez zgody autora treści (utworu).
| Ustawa - Prawo autorskie [dozwolony użytek] Art. 23 ust. 1 Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. 2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. |
Należy podkreślić, że dozwolony użytek dotyczy tylko tych utworów, które zostały udostępnione publicznie, czyli przykładowo w internecie za zgodą samego autora. Z kolei dalsze rozpowszechnianie treści nie może mieć charakteru publicznego. W praktyce udostępnienie utworu tylko najbliższym znajomym może znosić znamiona legalnego dozwolonego użytku.
Czytaj dokładnie regulamin
Warunki korzystania z portali społecznościowych są z reguły opisane w regulaminach, które udostępnia z reguły administrator serwisu. Regulaminy są zbiorem postanowień, w których zawarto także klauzulę domniemania legalności posiadania wszystkich praw do treści, które będą zamieszczane przez użytkownika. Zatem oznacza to, że użytkownik, który dokona rejestracji na danej stronie społecznościowej, zasadniczo powinien zamieszczać treści nienaruszających praw osób trzecich.
Na zamieszczanie utworu np. muzycznego, który został skomponowany przez inną osobę, użytkownik powinien mieć zezwolenie autora. Zgoda może przybierać formę licencji, która wyznacza zakres prawa do korzystania z utworu. Zapisy licencyjne niekiedy zawierają serwisy, z których utwory zostały uprzednio pobierane. Zasadniczo problem tkwi w tym, czy dany utwór po pobraniu można dalej publikować - czy licencja obejmuje dalsze upublicznianie.
Ponadto użytkownik, który rejestruje się w danym serwisie społecznościowym, udziela mu również licencji. Oznacza to, że operator nabywa szereg uprawnień do treści zamieszczanych na profilu użytkownika. Co więcej, taki operator może udzielać sublicencji innym użytkownikom.
Należy dodać, że zagadnienie uzyskania praw do korzystania z utworów nie dotyczy okoliczności, w których użytkownicy zamieszczają utwory stworzone przez siebie np. filmy, zdjęcia, grafiki. Wówczas przysługują im prawa pierwotne.
Kolejny przypadek ma miejsce, gdy użytkownik korzysta z danych treści na zasadzie licencji GNU GPL (licencja wolnego i otwartego oprogramowania, która ma także zastosowanie m.in. do grafik oraz utworów muzycznych). Uprawnienie to wiąże się z możliwością dowolnego kopiowania oraz rozpowszechniania wszystkich materiałów.
Wreszcie warto wspomnieć o utworach, które należą do domeny publicznej. Zgodnie z ustawą Prawo autorskie przez domenę publiczną należy rozumieć instytucję prawną, której zadaniem jest zajmowanie się twórczością ogólnie pojętą, która z różnych powodów nie jest objęta prawem autorskim.
| Ważne! W przypadku gdy zamieszczane w portalu społecznościowym treści pochodzą z innych stron internetowych albo od innych osób, należy zapoznać się już w fazie pozyskiwania z regułami dostępu oraz rozpowszechniania tych treści. Stosowne zapisy można odnaleźć m.in w regulaminach stron internetowych. |
Prawo autorskie w Polsce wymaga jeszcze dopracowania w zakresie jego stosowania w Internecie. Rosnąca popularność serwisów społecznościowych wymusza rychłą zmianę w tejże ustawie. Internauci powinni mieć na uwadze, że w wirtualnej rzeczywistości prawo także obowiązuje i z tego względu warto poświęcić chwilę uwagi na to, co i kiedy się zamieszcza w sieci, by uniknąć przykrych konsekwencji w przyszłości.
