W przypadku posiadania przedsiębiorstwa, niezależnie od branży działalności gospodarczej, konieczne jest prowadzenie księgowości. Efektem aktywności w tym zakresie są takie dokumenty jak między innymi bilans oraz rachunek zysków i strat, czasem określany również jako rachunek wyników. Jak sporządzić rachunek zysków i strat dla przedsiębiorstwa?
Czym jest rachunek zysków i strat? Zakres informacyjny rachunku wyników
Rachunek zysków i strat to dokument zawierający – jak sama nazwa wskazuje – informacje na temat wysokości oraz struktury:
- przychodów,
- kosztów,
- wynikającego z ich poziomu zysku finansowego,
osiągniętych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym (najczęściej okres ten pokrywa się z rokiem kalendarzowym). W przypadku rachunku wyników szczególnie dużo uwagi poświęca się strukturze przychodów i kosztów.
Zgodnie z ogólnie przyjętą metodyką, kategorie te dzieli się na: operacyjne (związane bezpośrednio z aktywnością prowadzoną przez firmę, w tym na przykład koszty wynagrodzeń czy wydatki wynikające ze zużycia energii elektrycznej), finansowe (w tym między innymi ponoszone opłaty i prowizje bankowe) oraz tzw. koszty pozostałej działalności operacyjnej (są to na przykład koszty nabycia środków trwałych).
Podział kosztów oraz przychodów na trzy kategorie to nie jedyna kwestia, o której należy pamiętać podczas przygotowywania rachunku zysków i strat. Niezwykle ważne znaczenie ma także ujęcie kosztów według jednego z dostępnych wariantów: kalkulacyjnego lub porównawczego.
Jak sporządzić rachunek zysków i strat? Wariant kalkulacyjny oraz rodzajowy
Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami (ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości), możliwe jest ewidencjonowanie kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo według następujących wariantów:
- kalkulacyjnego – w tym przypadku koszty są klasyfikowane według miejsca powstawania. Wybierając to rozwiązanie, dzieli się koszty na następujące grupy: „Produkcja podstawowa”, „Produkcja pomocnicza”, „Koszty zarządu” (koszty administracji, księgowości itd.) oraz „Koszty sprzedaży” (na przykład wydatki na transport czy magazynowanie towarów);
- porównawczego – koszty dzielone są wówczas według rodzajów. Przykładowe rodzaje kosztów to między innymi: „Wynagrodzenia”, „Usługi obce” (księgowość, doradztwo prawne itd.), „Zużycie materiałów i energii” oraz „Amortyzacja”.
Jaki układ kosztów należy wybrać? Taka decyzja powinna być uzależniona w oparciu o analizę potrzeb kadry menedżerskiej oraz specyfiki danego biznesu. Zasadniczo, wariant kalkulacyjny jest zalecany wówczas, gdy przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją lub dystrybucją różnorodnych produktów i cechuje je duża skala działalności. Wariant ten ułatwi m.in. ustalanie kosztów bezpośrednich oraz pośrednich wytworzenia produktów.
Z kolei wariant porównawczy sprawdzi się przede wszystkim w przypadku mniejszych podmiotów, których działalność nie jest tak zróżnicowana.
Jak sporządzić rachunek zysków i strat – podsumowanie
Sporządzenie rachunku zysków i strat wymaga zaawansowanej wiedzy na temat rachunkowości. To właśnie dlatego wykonania tej czynności powinien podjąć się doświadczony księgowy. Z drugiej strony, znajomość zasad tworzenia rachunku wyników pozwoli lepiej zrozumieć sytuację finansową przedsiębiorstwa przez menedżera czy właściciela.
