Czym jest bilans oraz jego najważniejsze części składowe, tzn. pasywa i aktywa? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć zarówno w odpowiednim ustawodawstwie (w tym między innymi w ustawie z dn. 29 września o rachunkowości, Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591), oraz w literaturze branżowej czy podręcznikach akademickich. Znajomość tych pojęć jest niezbędna w celu zrozumienia sytuacji finansowej firmy.
Czym jest bilans przedsiębiorstwa?
Bilans to jedno z najbardziej podstawowych pojęć w obszarze rachunkowości oraz analizy finansowej. Jest to dokument o niezwykle cennych walorach informacyjnych – pokazuje on, jaka jest wielkość majątku przedsiębiorstwa (tj. jego aktywów) oraz źródeł jego finansowania (źródła te są one określane jako pasywa).
Bilans – obok m.in. rachunku zysków i strat (rachunku wyników) oraz zestawienia przepływów pieniężnych, należy od najważniejszych elementów sprawozdania finansowego.
Pasywa i aktywa – jaka jest między nimi różnica?
Definicję aktywów można znaleźć np. w ustawie o rachunkowości. Zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie, aktywa to takie zasoby, które spełniają łącznie następujące kryteria:
- mają wiarygodnie ustaloną wartość w pieniądzu,
- powstały w wyniku przeszłych zdarzeń,
- przyczyniają się (bądź przyczynią się w przyszłości) do powstania korzyści ekonomicznych dla przedsiębiorstwa.
Aby ułatwić analizę danych, struktura bilansu została przygotowana tak, że aktywa znajdujące się w danym przedsiębiorstwie są uszeregowane z zastosowaniem kryterium płynności. Na początku zamieszcza się informacje o wartości majątku najmniej płynnego, tj. środków trwałych (budowle, maszyny itd. o przewidywanym terminie użytkowania powyżej 1 roku) i wartości niematerialnych i prawnych (licencje, patenty). Dopiero w dalszej części ukazywane są aktywa obrotowe, w tym m.in. zapasy, towary, należności od dostawców, a na samym końcu – środki pieniężne w kasie i na rachunku bankowym.
Z kolei pasywa to źródło finansowania działalności podmiotu. Dzieli się je na dwie główne kategorie, to znaczy:
- kapitał własny (w tym m.in. środki wniesione przez właścicieli oraz kapitał zapasowy),
- kapitał obcy (najczęściej ma on formę kredytów, pożyczek, leasingu czy zobowiązań wobec dostawców w postaci kredytu kupieckiego).
Pasywa są uszeregowane w bilansie według terminu zapadalności – od kapitałów stanowiących własność przedsiębiorstwa, przez zobowiązania długoterminowe (o terminie płatności powyżej 12 miesięcy) aż po zobowiązania krótkoterminowe.
Bilans w analizy finansowej – w jaki sposób można go wykorzystać
Wielkości finansowe przedstawione w bilansie mają charakter zasobów. Takie stan rzeczy oznacza, że są one – w odróżnieniu od danych znajdujących się np. w rachunku zysków i strat – ukazane według stanu na konkretny dzień bilansowy (jest to z reguły ostatni dzień roku kalendarzowego).
Ponieważ oprócz informacji na koniec danego okresu sprawozdawczego umieszcza się także dane z pierwszego dnia roku, takie zestawienie pozwala na szybką analizę dynamiki zmian w przedsiębiorstwie. Oprócz tego dane bilansowe mogą posłużyć do badania innych obszarów z zakresu analizy finansowej, w tym między innymi płynności finansowej, rentowności czy sprawności działania.
