Od dziesięcioleci transakcje handlowe w przytłaczającej większości przypadków są rozliczane z użyciem pieniądza (w formie gotówki lub poprzez przelewy bankowe). Należy jednak pamiętać, że przez setki lat to wymiana barterowa stanowiła powszechnie wykorzystywany sposób działania. Czym charakteryzuje się barter i czy jest on praktykowany w dwudziestym pierwszym wieku?
Czym jest barter? Ogólna definicja
Wbrew pozorom, istota wymiany barterowej jest bardzo prosta. Bez większych problemów powinien zrozumieć ją każdy, nawet osoby nieposiadające ekonomicznego wykształcenia. Barter to nic innego jak wymiana handlowa na zasadzie „towar za towar”.
Transakcja barterowa stanowi taki rodzaj umowy, w przypadku której jeden towar (np. chleb) jest wymieniany na drugi (np. owoce). W tego typu transakcjach nie wykorzystuje się powszechnego dziś środka płatniczego, czyli pieniądza.
Wymianę barterową od gospodarki pieniężnej odróżnia jeszcze jeden element. Każda ze stron uczestniczących w transakcji (zazwyczaj są to dwie strony, ale możliwe jest także dokonywanie transakcji między większą liczbą podmiotów) jest jednocześnie kupującym i sprzedającym. Taki stan rzeczy wynika stąd, iż każdy uczestnik wymiany barterowej:
- dostarcza określony produkt swojemu kontrahentowi.
- otrzymuje inny towar od drugiego podmiotu.
Dlaczego barter został wyparty przez gospodarkę opartą pieniądzu?
Z uwagi na swoją prostotę, wymiana handlowa o charakterze barterowym sprawdzała się głównie w prymitywnych, niewielkich społecznościach. W przypadku bardziej rozwiniętych cywilizacji już w okresie starożytności wymiana gospodarcza opierała się głównie na pieniądzu. Takie rozwiązanie stosowano już w antycznym Rzymie czy Grecji.
W zasadzie nie powinno nikogo dziwić, że barter został wyparty przez wymianę opartą na pieniądzu. Ten ostatni ma charakter uniwersalny i pozwala na tworzenie oszczędności oraz swobodę wymiany. Tymczasem, w przypadku barteru wykonanie transakcji, w której obydwie strony dysponują produktami o podobnym poziomie użyteczności, może okazać się bardzo trudne.
Wymiana barterowa a polskie przepisy
Mimo swojego przestarzałego charakteru umowa barterowa wciąż jest dopuszczalna w polskim prawie. Wprawdzie nie została ona wyraźnie sprecyzowana w ustawie Kodeks cywilny, utożsamia się ją jednak z umową zamiany. Możliwe jest zawarcie umowy barterowej ustnie, aczkolwiek forma pisemna będzie bez wątpienia bardziej użyteczna w celach dowodowych. Co ciekawe, możliwe jest zrealizowanie barteru także poprzez wymianę usług.
Dokonanie wymiany w ramach umowy barterowej rodzi obowiązek na gruncie podatku VAT. W przypadku tego typu transakcji VAT jest naliczany w odniesieniu do świadczeń każdej ze stron transakcji. Takie rozwiązanie wynika stąd, iż, jak już wspomniano, wszyscy uczestnicy barteru są jednocześnie i kupującymi, i sprzedającymi.
Barter w XXI wieku
Co ciekawe, barter w XXI wieku jest wciąż praktykowany. Paradoksalnie, renesans tego rozwiązania jest możliwy dzięki nowoczesnym technologiom. Przykładem takiego stanu rzeczy jest case walut wirtualnych, w tym m.in. Bitcoina (możliwość sprawnej wymiany jednej kryptowaluty na drugą).
Innym z przejawów barteru, tym razem w formie „towar za usługę”, jest działalność influencerów. W zamian za otrzymany produkt (np. kosmetyki, gry czy ubrania) dokonują oni recenzji danego rozwiązania i dzielą się swoimi wrażeniami z użytkownikami mediów społecznościowych.
